Viêm khớp là một bệnh lý phổ biến, gây ra các triệu chứng như đau nhức, sưng tấy, cứng khớp, giảm chức năng khớp. Có nhiều nguyên nhân gây viêm khớp khác nhau, nhưng một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến bệnh là chế độ ăn uống. Vậy người bệnh viêm khớp nên ăn gì và kiêng gì để cải thiện bệnh? Hãy cùng theo dõi các thông tin chi tiết từ bài viết dưới đây của ECO Pharma.
Chế độ ăn kiêng là một phần quan trọng trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh viêm khớp. Việc ăn uống cân bằng, đa dạng giúp cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể, bảo vệ và tái tạo mô khớp, kiểm soát cân nặng và tăng cường sức đề kháng. Ngược lại, một chế độ ăn kiêng không hợp lý có thể gây ra các tác hại như tăng nguy cơ viêm khớp, làm trầm trọng các triệu chứng bệnh, gây béo phì và suy giảm sức khỏe tổng thể.
Theo Hiệp hội Viêm khớp Hoa Kỳ, một chế độ ăn kiêng tốt cho người bệnh viêm khớp là một chế độ ăn kiêng giàu chất chống oxy hóa, chống viêm và chất xơ, bao gồm các loại rau quả, hạt, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo, dầu oliu và các loại thực phẩm lên men. Việc này giúp làm giảm sự hình thành của các gốc tự do, đồng thời cải thiện hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch và hệ tuần hoàn.(1)
Ngoài ra, chế độ ăn kiêng giúp cho người bệnh viêm khớp tránh hoặc hạn chế được tình trạng viêm, sưng, đau ở các khớp. Những loại thực phẩm chế biến sẵn, chứa nhiều đường, muối, chất bảo quản, gluten, purin và các đồ uống có cồn làm tăng các chất gây viêm như cytokine, prostaglandin, leukotriene trong cơ thể, tạo áp lực lên các khớp và làm suy yếu hệ miễn dịch.
Các khớp là những cấu trúc phức tạp, bao gồm xương, sụn, gân, dây chằng và màng hoạt dịch. Để duy trì sự linh hoạt và chức năng của các khớp, bạn cần phải bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho các khớp như canxi, vitamin D, C, E, K, magiê, kẽm, đồng, mangan, selen, omega-3, glucosamine, chondroitin và collagen….
Các dưỡng chất này có thể được bổ sung từ 2 nguồn chính là thực phẩm chức năng và dinh dưỡng từ thực phẩm hằng ngày.
Thực phẩm chức năng là những sản phẩm có chứa một hoặc nhiều dưỡng chất có tác dụng bảo vệ sức khỏe, phòng ngừa hoặc hỗ trợ điều trị bệnh. Thực phẩm chức năng có thể là các loại thuốc, viên uống, bột, nước và thực phẩm bổ sung. Những loại viên uống này hỗ trợ khớp hoạt động trơn tru, kết nối khớp rất cần thiết cho sức khỏe sụn khớp.
Một số dưỡng chất phổ biến cho người bệnh viêm khớp là:
Dinh dưỡng từ thực phẩm cho người viêm khớp hằng ngày có thể hỗ trợ điều trị các vấn đề về khớp theo nhiều cách như:
Một nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà khoa học tại Đại học Harvard, Hoa Kỳ đã theo dõi hơn 75.000 phụ nữ trong thời gian 18 năm. Kết quả cho thấy, những người ăn nhiều chất béo từ cá ít có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp hơn 52% so với những người ăn ít ăn cá. (2)
Ngoài việc bổ sung các dưỡng chất cần thiết cho các khớp từ thực phẩm chức năng và dinh dưỡng từ thực phẩm hằng ngày, người bệnh viêm khớp cũng nên chọn lựa các loại thực phẩm có tác dụng tốt cho việc cải thiện bệnh.
Viêm khớp ăn gì? – Cá rất giàu omega-3, một loại axit béo không no có tác dụng chống viêm, giảm đau và bảo vệ khớp. Các loại cá béo tốt cho người bệnh viêm khớp bao gồm cá hồi, cá ngừ, cá trích, cá thu, cá mòi, và cá saba; nên ăn ít nhất 2 lần một tuần, mỗi lần khoảng 100 – 150 gram.
Viêm khớp nên ăn gì? – Quả mọng là một nguồn giàu chất chống oxy hóa, chất chống viêm và chất xơ, có thể giúp làm giảm các gốc tự do, các chất gây viêm và các chất gây dị ứng trong cơ thể. Các loại quả mọng tốt cho người bệnh viêm khớp như việt quất, dâu tây, mâm xôi, nho và lựu; nên ăn hoặc uống ít nhất 1 cốc một ngày, có thể ăn trực tiếp hoặc làm nước ép.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Nutrition, ăn quả mọng có thể giúp cải thiện các chỉ số viêm trong máu như protein C phản ứng (CRP) và interleukin-6 (IL-6). Nghiên cứu cho thấy những người ăn quả mọng ít nhất ba lần một tuần có mức CRP và IL-6 thấp hơn 14% và 10% so với những người không ăn hoặc ăn ít quả mọng. (2)
Viêm khớp nên ăn gì? – Rau chân vịt chứa nhiều vitamin K, một dưỡng chất quan trọng cho sự hình thành và duy trì sụn khớp. Vitamin K cũng có tác dụng ngăn ngừa sự thoái hóa của xương và khớp, giảm nguy cơ loãng xương và cải thiện chức năng khớp; nên ăn ít nhất 100 gram rau chân vịt mỗi ngày, ăn trong vòng 12 tuần, có thể ăn sống, luộc, xào hoặc nấu canh sẽ thấy mức CRP được cải thiện.
Nho là thực phẩm hỗ trợ viêm khớp, chứa nhiều resveratrol, một chất chống oxy hóa có tác dụng ngăn chặn sự phát triển của các tế bào gây viêm khớp. Resveratrol cũng có thể giúp làm giảm sự phá hủy sụn, ngăn ngừa sưng tấy và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh viêm khớp. Bạn nên ăn ít nhất 100 – 200 gram nho mỗi ngày, ăn trong vòng 3 tháng, có thể ăn trực tiếp hoặc làm nước ép sẽ cải thiện được chứng đau và cứng khớp.
Viêm khớp nên ăn gì? – Dầu oliu chứa nhiều oleocanthal, một chất chống viêm có tác dụng tương tự như ibuprofen, một loại thuốc giảm đau. Oleocanthal có thể giúp làm giảm sự sản sinh của các chất gây viêm như prostaglandin và leucotrien trong cơ thể, làm giảm đau và sưng tấy. Người bệnh viêm khớp có thể ăn 2 – 3 muỗng canh dầu oliu mỗi ngày, để nấu ăn, làm sốt salad.
Các loại ngũ cốc là thực phẩm tốt cho bệnh viêm khớp, một nguồn giàu chất xơ, vitamin B, magie, kẽm và selen, có thể giúp cải thiện hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch và hệ tuần hoàn. Các loại ngũ cốc tốt cho người bệnh viêm khớp bao gồm yến mạch, lúa mì, gạo lức, diêm mạch và kê; nên ăn khoảng 170 gram ngũ cốc một ngày, có thể ăn với sữa, nước ép, hoặc súp.
Cải bó xôi là thực phẩm trị viêm khớp, chứa nhiều vitamin C, E, B9 beta-carotene và flavonoid, là những chất chống oxy hóa có tác dụng bảo vệ các mô khớp khỏi các gốc tự do. Cải bó xôi cũng có chứa nhiều canxi, magiê và kali, những khoáng chất quan trọng cho xương và khớp. Người bị viêm khớp chỉ nên ăn khoảng 100 gram cải bó xôi một ngày, ăn trong vòng 2 tháng, có thể ăn sống, luộc, xào hoặc nấu canh để cải thiện các triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp.
Viêm khớp nên ăn gì? – Tỏi có nhiều allicin, một chất chống viêm có tác dụng ngăn chặn sự hoạt động của các enzyme gây viêm khớp; chứa nhiều selen, một chất chống oxy hóa có tác dụng bảo vệ các mô khớp khỏi các gốc tự do. Người bệnh cần ít nhất 2 tép tỏi một ngày, có thể ăn sống, nấu hoặc làm gia vị.
Một nghiên cứu trên 70 phụ nữ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp cho thấy những người dùng 100 gram tỏi trong 8 tuần đã thấy các biểu hiệu của bệnh viêm khớp thuyên giảm. (3)
Gừng là một trong những loại thực phẩm chữa viêm khớp chứa nhiều gingerol, một chất chống viêm có tác dụng làm giảm sự sản sinh của các chất gây viêm như prostaglandin và leucotrien trong cơ thể. Nó cũng có chứa nhiều chất chống oxy hóa, chất xơ và chất diệp lục, giúp cải thiện hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch, hệ tuần hoàn và làm ấm cơ thể. Người bị viêm khớp nên ăn ít nhất 1 thìa cà phê gừng một ngày, có thể ăn sống, nấu hoặc làm trà.
Viêm khớp nên ăn gì? – Bông cải xanh là một loại rau có chứa nhiều sulforaphane, một chất chống viêm có tác dụng ngăn chặn sự hoạt động của các enzyme gây viêm khớp. Bông cải xanh cũng có chứa nhiều vitamin C, K, B9, và chất xơ, có thể giúp bảo vệ và tái tạo mô khớp, ngăn ngừa loãng xương và cải thiện hệ tiêu hóa. Các chuyên gia khuyên người bệnh khớp nên ăn khoảng 100 gram bông cải xanh mỗi ngày, bằng cách nấu chín (luộc, xào hoặc nấu canh).
Viêm khớp nên ăn gì? – Quả óc chó có nhiều omega-3, có tác dụng chống viêm, giảm đau và bảo vệ khớp; chứa nhiều vitamin E, một chất chống oxy hóa có tác dụng bảo vệ các mô khớp khỏi các gốc tự do. Người bị viêm khớp có thể ăn khoảng 6 – 10 quả, tương đương 45 – 60 gram mỗi ngày để giúp cải thiện các chỉ số viêm trong máu như protein C phản ứng (CRP) và interleukin-6 (IL-6).
Trứng gà là một loại thực phẩm trị viêm khớp chứa nhiều protein, sắt, kẽm và vitamin B, có thể giúp cung cấp năng lượng, tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ sự hình thành của các mô khớp. Trứng gà cũng có nhiều sulfur, một khoáng chất quan trọng cho sự hình thành và duy trì sụn khớp.
Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên người bị viêm khớp chỉ nên ăn ít nhất hai quả trứng gà mỗi ngày, tránh ăn quá nhiều lòng đỏ trứng sẽ gây nóng gan. Ngoài ra, người bị viêm khớp ăn trong gà trong vòng 4 tuần sẽ cải thiện các chứng đau và cứng khớp.
Xem chi tiết:
=>> Viêm khớp có ăn được trứng gà không?
Một chế độ ăn kiêng tốt cho người bệnh viêm khớp không chỉ là chọn lựa các loại thực phẩm có tác dụng tốt cho bệnh, mà còn là tránh hoặc hạn chế một số loại thực phẩm có thể gây kích ứng, viêm hoặc tăng cân như:
Viêm khớp kiêng ăn gì? – Thực phẩm chế biến sẵn là những sản phẩm đã qua các quá trình chế biến như đóng hộp, đông lạnh, sấy khô, chiên rán, nướng, ướp muối. Chúng chứa nhiều đường, muối, chất bảo quản, tạo màu, tạo mùi, tạo vị và các chất phụ gia khác.
Các thành phần này có thể gây ra nhiều tác hại cho khớp, bao gồm:
Do đó, người bệnh viêm khớp nên tránh hoặc hạn chế ăn các loại thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, giăm bông, thịt hun khói, thịt đông lạnh, mì ăn liền, bánh kẹo, nước ngọt, và nước ép; nên ưu tiên ăn các loại thực phẩm tươi sống, ít chế biến.
Rượu bia và các đồ uống có cồn là những sản phẩm chứa ethanol, một loại chất gây nghiện có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, ít ai biết rằng rượu bia cũng có thể gây hại cho khớp, khiến các triệu chứng bệnh trở nên trầm trọng hơn.
Thói quen uống rượu bia có thể làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây viêm. Điều này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh viêm khớp, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp gối và viêm khớp cột sống.
Ở những người đã mắc bệnh viêm khớp, rượu bia có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh, chẳng hạn như đau khớp, sưng khớp, và cứng khớp. Điều này là do rượu bia có thể làm tăng sản xuất các chất gây viêm trong cơ thể.
Gout là một loại viêm khớp do tích tụ axit uric trong máu. Việc uống rượu bia có thể làm tăng nồng độ axit uric trong máu, khiến bệnh gout trở nên trầm trọng hơn.
Do đó, người bệnh viêm khớp nên tránh hoặc hạn chế uống rượu bia và các đồ uống có cồn; nên ưu tiên uống các loại đồ uống không cồn, chẳng hạn như nước lọc, nước trái cây và trà.
Viêm khớp kiêng ăn gì? – Dầu thực vật là những sản phẩm được chiết xuất từ các loại hạt, quả hoặc rễ của các loại cây. Dầu thực vật thường có chứa nhiều axit béo omega-6, một loại axit béo không no có tác dụng kích thích sự sản sinh của các chất gây viêm như prostaglandin và leucotrien trong cơ thể.
Dầu thực vật có thể gây ra các tác hại như tăng nguy cơ viêm khớp, làm trầm trọng các triệu chứng bệnh, gây béo phì và gây huyết áp cao. Do đó, người bệnh viêm khớp nên tránh hoặc hạn chế sử dụng các loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu cọ, dầu bắp và dầu đậu phộng.
Đường và các đồ ăn ngọt là những sản phẩm chứa nhiều glucose, fructose, sucrose, là những loại đường đơn giản có tác dụng cung cấp năng lượng nhanh chóng cho cơ thể. Chúng có thể gây ra các tác hại như tăng nguy cơ viêm khớp, làm trầm trọng các triệu chứng bệnh, gây béo phì và gây tiểu đường. Do đó, người bệnh viêm khớp nên tránh hoặc hạn chế ăn đường và các đồ ăn ngọt, như kẹo, bánh ngọt, socola, kem, và nước ngọt.
Viêm khớp kiêng ăn gì? – Các loại thịt đỏ là một nguồn giàu protein, sắt, kẽm và vitamin B, giúp cung cấp năng lượng, tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ sự hình thành của các mô khớp. Tuy nhiên, các loại thịt đỏ cũng có chứa nhiều chất béo bão hòa, cholesterol và purin, gây ra các tác hại như tăng nguy cơ viêm khớp, làm trầm trọng các triệu chứng bệnh và gây gout.
Do đó, người bệnh viêm khớp nên hạn chế ăn các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu, thịt heo, thịt dê, không nên ăn quá 2 lần một tuần, mỗi lần không quá 100 gram.
Thực phẩm chứa nhiều muối như mì chính, nước mắm, xì dầu, muối ăn, và các loại thực phẩm chế biến sẵn. Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Rheumatology vào năm 2018 thực hiện trên 18.555 người Trung Quốc, ăn thực phẩm chứa nhiều muối có thể gây ra sự tăng sinh của các tế bào gây viêm khớp, làm tăng các chất gây viêm như interleukin-17 (IL-17) và tumor necrosis factor-alpha (TNF-alpha) trong máu. Nghiên cứu cho thấy những người ăn thực phẩm chứa nhiều muối có mức IL-17 và TNF-alpha cao hơn và có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp cao hơn.(4)
Viêm khớp kiêng ăn gì? – Đồ cay nóng là những sản phẩm có chứa nhiều capsaicin, một chất kích thích có tác dụng làm nóng cơ thể và tăng cường tuần hoàn máu. Đồ cay nóng có thể có lợi cho người bệnh viêm khớp, như giảm đau, giảm viêm, và cải thiện chức năng khớp.
Tuy nhiên, đồ cay nóng cũng có thể gây ra các tác hại như kích ứng dạ dày, làm tăng độ axit trong dạ dày và gây loét dạ dày. Do đó, người bệnh viêm khớp nên ăn đồ cay nóng vừa phải, không quá nhiều cũng không quá ít. Bạn nên ăn không quá một thìa cà phê đồ cay nóng một ngày, có thể ăn với các loại rau, thịt hoặc canh.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Clinical Rheumatology, Mỹ, ăn đồ cay nóng có thể giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh viêm khớp dạng thấp, một loại viêm khớp phổ biến nhất. Nghiên cứu cho thấy những người ăn đồ cay nóng hàng ngày trong vòng bốn tuần có sự cải thiện về đau, cứng và chức năng khớp so với những người không ăn đồ cay nóng.
Tôm chứa nhiều protein, sắt, kẽm và vitamin B12, cung cấp năng lượng, tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ sự hình thành các mô khớp. Tôm cũng có chứa nhiều glucosamine, một thành phần tự nhiên của sụn khớp, giúp bảo vệ và tái tạo sụn khớp.
Tuy nhiên, tôm cũng chứa lượng purin cao, nếu người bệnh gout ăn nhiều sẽ làm tăng axit uric trong máu gây đau nhức và sưng tấy ở các khớp.
Xem chi tiết:
=>> Bị viêm khớp có ăn được tôm không?
Ngoài việc chọn lựa các loại thực phẩm có tác dụng tốt cho bệnh viêm khớp, người bệnh cũng nên lưu ý một số điều sau để chăm sóc khớp:
Giữ ấm cơ thể là một cách đơn giản nhưng hiệu quả để giảm đau và viêm của các khớp. Khi cơ thể ấm, máu lưu thông tốt hơn, mang dưỡng chất và oxy cho các mô khớp, đồng thời loại bỏ các chất gây viêm và độc tố. Người bệnh viêm khớp nên giữ ấm cơ thể bằng cách mặc quần áo ấm, đeo găng tay, mũ, khăn quàng và tất, sử dụng chăn điện, túi nước nóng, miếng dán giảm đau và uống nước ấm, trà, súp.
Nước là một thành phần quan trọng của cơ thể, đặc biệt là của các khớp. Nước giúp duy trì độ ẩm và độ đàn hồi của sụn, giảm ma sát giữa các xương và mang dưỡng chất cho các mô khớp.
Uống đủ nước cũng có thể giúp thanh lọc cơ thể, loại bỏ các chất độc và gây viêm và kiểm soát cân nặng. Do đó, người bệnh viêm khớp nên uống ít nhất 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày, tương đương với 6 – 8 cốc nước.
Tập thể dục thường xuyên là một cách hiệu quả để bảo vệ và cải thiện chức năng của các khớp. Hoạt động này giúp tăng cường cơ bắp, giảm áp lực lên các khớp, tăng khả năng vận động và linh hoạt của các khớp, giảm đau, sưng tấy và tăng cường sức đề kháng.
Người bệnh viêm khớp nên chọn lựa các bài tập thể dục phù hợp với tình trạng bệnh như đi bộ, bơi lội, yoga, thể dục nhẹ nhàng; nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, chia làm 3 – 5 lần một tuần.
Nghỉ ngơi đúng mức là một yếu tố quan trọng để phục hồi và bảo vệ các khớp; giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi, viêm của các khớp. Đồng thời, việc này cũng giúp cải thiện tâm trạng và chất lượng cuộc sống.
Người bệnh viêm khớp nên nghỉ ngơi đúng mức; nên ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi đêm và nghỉ ngơi khi cảm thấy đau hoặc làm việc căng thẳng.
Các tác nhân gây dị ứng như các loại thực phẩm, thuốc, hoá chất, phấn hoa, bụi, lông thú là những chất có thể kích thích hệ miễn dịch của cơ thể, làm tăng các chất gây viêm và các triệu chứng của bệnh viêm khớp.
Người bệnh viêm khớp nên tránh hoặc hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng. Nếu có phản ứng dị ứng, bạn nên đi khám bác sĩ và dùng thuốc theo chỉ định.
Vận động cường độ cao là những hoạt động có thể gây ra sự va đập, xoắn, kéo căng các khớp như chạy bộ, nhảy dây, đá bóng, tập thể hình. Việc vận động cường độ cao có thể gây ra các tác hại như làm tổn thương sụn, xương và dây chằng, làm tăng viêm và đau và giảm chức năng của các khớp.
Do đó, người bệnh viêm khớp nên tránh hoặc hạn chế vận động cường độ cao và nếu có tham gia, nên làm nóng cơ thể, đeo băng bảo vệ.
Đi chân đất và dầm nước, bùn là những hoạt động có thể gây ra sự lạnh, ẩm, bẩn các khớp, nhất là các khớp ở chân. Việc đi chân đất và dầm nước, bùn có thể làm giảm tuần hoàn máu, tăng viêm và đau và nhiễm trùng các khớp. Do đó, người bệnh viêm khớp nên mang giày, tất, quần áo khô ráo và rửa sạch chân sau khi đi.
Các dụng cụ hỗ trợ khớp là những thiết bị có thể giúp giảm áp lực, cân bằng, ổn định các khớp. Các vật dụng này có thể là gậy, nạng, ghế bánh xe, ghế massage. Chúng giúp cải thiện chức năng, chất lượng cuộc sống của người bệnh viêm khớp, nhất là khi các khớp bị hư hại nặng hoặc khó vận động.
Người bệnh viêm khớp nên sử dụng các dụng cụ hỗ trợ khớp nếu cần, nên tư vấn với bác sĩ hoặc chuyên gia về cách sử dụng và bảo quản những loại vật dụng này.
Thăm khám xương khớp giúp phát hiện sớm, chẩn đoán chính xác bệnh, đánh giá mức độ, tiến trình của bệnh, lựa chọn và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp, phòng ngừa và xử lý các biến chứng. Người bệnh viêm khớp nên thăm khám xương khớp định kỳ, ít nhất một lần mỗi năm; nếu có biểu hiện bất thường, nên đi khám ngay.
Các biện pháp làm giảm các triệu chứng đau nhức khớp là những cách đơn giản nhưng hiệu quả để giảm đau và viêm của các khớp.
Các biện pháp này bao gồm:
Viêm khớp nên ăn gì? – Để cải thiện bệnh, ngoài việc điều trị bằng thuốc, người bệnh cũng cần chú ý đến chế độ ăn uống. Dinh dưỡng cân bằng và đa dạng đảm bảo đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, bảo vệ và tái tạo mô khớp, giảm viêm và đau, kiểm soát cân nặng và tăng cường sức đề kháng.
