Béo phì gây gan nhiễm mỡ: Nguyên nhân và cách điều trị

Gan có chức năng chuyển hóa chất dinh dưỡng, sản xuất mật và giải độc. Có nhiều nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ, thừa cân béo phì là một yếu tố nguy cơ được biết đến phổ biến. Vì sao béo phì gây gan nhiễm mỡ?

Gan nhiễm mỡ do đâu?

Quá nhiều mỡ tích tụ trong các tế bào gan được gọi là gan nhiễm mỡ. Bệnh này làm chức năng gan suy giảm, giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng, người bệnh dễ nhầm lẫn với một số bệnh lý khác. Khi bệnh gan nhiễm mỡ tiến triển, các dấu hiệu có thể là vàng mắt, vàng da, đau và chướng bụng, khó tiêu… Gan nhiễm mỡ có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm gan, xơ gan và ung thư gan.

Những nguyên nhân của gan nhiễm mỡ được biết đến nhiều nhất là do uống rượu bia. Nó được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ do rượu. Chất ethanol là một loại độc tố, khi đi vào cơ thể, nó được hấp thụ tại gan và có thể chuyển thành acetaldehyde và formaldehyde. Những chất độc này làm hỏng các tế bào gan, gây viêm và xơ gan. Cồn ethanol còn ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa axit béo, làm cho mỡ tích tụ trong gan nhiều hơn.

Bệnh lý đái tháo đường là một nguyên nhân khác của gan nhiễm mỡ. Người bệnh đái tháo đường có insulin hoạt động kém hiệu quả, lượng đường trong máu sẽ tăng cao làm tăng mỡ máu, dẫn đến gan nhiễm mỡ. Hormone Insulin giữ nhiệm vụ quan trọng giúp đưa đường từ máu vào tế bào.

Chế độ ăn quá nhiều thực phẩm giàu chất béo và cholesterol như mỡ, nội tạng động vật, lòng đỏ trứng, thịt đỏ, sữa nguyên kem, phô mai, bơ làm lượng mỡ trong máu tăng cao. Chất béo dư thừa không được xử lý sẽ tích tụ và gây ra gan nhiễm mỡ. Nó cũng làm tích tụ mảng xơ vữa gây hẹp động mạch, tăng nguy cơ đông máu, ảnh hưởng đến hoạt động của gan.

Cuối cùng, béo phì nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ vì cơ thể có quá nhiều mỡ, các tế bào mỡ sẽ tạo ra các chất gây viêm làm hại gan. Các tế bào mỡ còn sản sinh ra các chất ngăn cản quá trình oxy hóa axit béo làm cho gan không thể loại bỏ hết lượng chất béo thừa gây ra hiện tượng mỡ tích tụ trong gan.

Béo phì nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ phải không?

Béo phì gây gan nhiễm mỡ không? Đây là yếu tố nguy cơ làm cho bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu phát triển. Theo ước tính, gan nhiễm mỡ không do rượu chiếm khoảng 25% dân số toàn cầu nhưng thường gặp hơn ở những người béo phì hoặc thừa cân. Các yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh này bao gồm di truyền, tiểu đường loại 2, huyết áp cao, cholesterol cao.(1)

Vậy vì sao béo phì gây gan nhiễm mỡ? Cùng Eco Pharma tìm hiểu mối liên hệ giữa béo phì và gan nhiễm mỡ sau đây.

• Sản xuất mỡ trong gan tăng lên: Gan tạo ra một loại chất béo gọi là triglyceride. Khi một người béo phì hoặc thừa cân, gan sẽ tạo ra nhiều triglyceride hơn để lưu trữ năng lượng. Chất béo thừa này có thể lắng đọng trong gan, làm cho gan bị nhiễm mỡ.
• Kháng insulin: Insulin là một hormone giúp cơ thể sử dụng glucose (đường) tạo ra năng lượng. Khi cơ thể kháng insulin, glucose sẽ tăng lên trong máu từ đó cũng làm cho gan tạo ra nhiều triglyceride hơn.
• Viêm: Béo phì có thể gây ra tình trạng viêm mãn tính, làm tiến triển bệnh gan nhiễm mỡ.

Phương pháp chẩn đoán gan nhiễm mỡ do béo phì

Để chẩn đoán béo phì gây gan nhiễm mỡ hay không, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp sau:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi thông tin về tiền sử sức khỏe, thói quen uống rượu bia… Sau đó sẽ thăm khám để phát hiện các triệu chứng của bệnh gan như gan to và đau, vàng da vàng mắt. Đây là một phần quan trọng trong chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ, giúp bác sĩ xác định các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh, đồng thời đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể.
• Xét nghiệm máu: Bác sĩ sẽ đo các chỉ số như men gan, đường huyết, lipid máu và các xét nghiệm tầm soát viêm gan B và C. Giúp đánh giá chức năng gan và tình trạng chuyển hóa mỡ trong cơ thể.
• Chẩn đoán hình ảnh: Người bệnh sẽ được siêu âm, chụp CT hoặc MRI để xem mức độ nhiễm mỡ và tổn thương gan.
• Sinh thiết gan: Sinh thiết gan là một thủ thuật xâm lấn, bác sĩ tiến hành lấy mẫu mô gan nhỏ để xét nghiệm dưới kính hiển vi. Sinh thiết gan có thể được thực hiện nếu bác sĩ nghi ngờ bệnh gan nhiễm mỡ đã tiến triển thành xơ gan. Đây là phương pháp chính xác nhất để xác định loại và mức độ gan nhiễm mỡ.

Điều trị béo phì làm gan nhiễm mỡ

Nếu béo phì làm gan nhiễm mỡ thì phải điều trị như thế nào? Các phương pháp sau thường được áp dụng trong điều trị gan nhiễm mỡ do thừa cân, béo phì:

• Xác định mức độ béo phì: Thường xuyên kiểm tra chỉ số khối cơ thể (BMI) để đánh giá mức độ béo phì của mình. BMI được tính bằng công thức: BMI = Cân nặng/ [(Chiều cao)2]. Nếu chỉ số BMI của từ 25 đến 29,9 đây là tình trạng thừa cân và từ 30 trở lên là béo phì.
• Đặt mục tiêu giảm cân: Không vội vã áp dụng các phương pháp giảm cân thiếu khoa học và an toàn. Theo chuyên gia dinh dưỡng, mức giảm cân hợp lý là từ 0,5 đến 1kg mỗi tuần, tương đương với giảm 5 – 10% cân nặng ban đầu trong 6 tháng. Bạn cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc huấn luyện viên thể hình để đưa ra bài tập giảm cân hoặc chế độ ăn giảm cân phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.
• Thay đổi chế độ ăn uống: Trong thực đơn hàng ngày, người béo phì bị gan nhiễm mỡ nên ăn khoảng 1200 – 1500 calo mỗi ngày. Cân bằng các loại thực phẩm từ rau xanh, trái cây, giàu chất xơ, protein và omega-3 như cá, hạt, dầu thực vật; Hạn chế ăn các thức ăn nhiều dầu mỡ, đường, tinh bột, và chất bảo quản; Đồng thời uống từ 1 – 2 lít nước mỗi ngày, tránh uống các đồ uống có ga, đường hoặc có cồn.
• Tăng cường vận động: Duy trì thói quen vận động, tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần. Tùy vào sở thích và thể trạng sức khỏe, bạn có thể lựa chọn đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe, nhảy dây hoặc tham gia các hoạt động tập thể. Vận động không chỉ giúp giảm cân, kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện chức năng gan, tim mạch và tăng sức đề kháng cho cơ thể.
• Sử dụng thuốc: Khi các biện pháp thay đổi lối sống không hiệu quả hoặc nguy cơ gặp các biến chứng do béo phì. Bác sĩ có thể kê toa một số loại thuốc giảm cân như orlistat, phentermine hoặc liraglutide. Tuy nhiên, các loại thuốc này cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ, chẳng hạn như tiêu chảy, đau đầu, buồn nôn, hoặc tăng huyết áp.
• Phẫu thuật: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể được đề nghị phẫu thuật giảm cân như cắt bỏ một phần dạ dày hoặc tạo một vòng bít ở dạ dày để giảm khả năng tiêu hóa và hấp thụ thức ăn. Phẫu thuật giảm cân có thể giúp người bệnh giảm đáng kể cân nặng và cải thiện các bệnh lý liên quan đến béo phì như tiểu đường, huyết áp cao hoặc gan nhiễm mỡ.

Cách phòng ngừa béo phì gây gan nhiễm mỡ

Mục tiêu của điều trị béo phì làm gan nhiễm mỡ là giảm cân và giảm lượng mỡ tích tụ trong gan. Với phòng ngừa cũng nhằm vào mục tiêu quản lý cân nặng, sau đây là những cách hữu ích:(2)

• Ăn các loại rau xanh, hoa quả, ngũ cốc, chất đạm thực vật và chất béo không bão hòa bên cạnh việc cắt giảm các thực phẩm chứa chất béo bão hòa, đường, tinh bột và muối. Nó sẽ giúp kiểm soát cân nặng và mỡ thừa tích tụ ở gan.
• Tập thể dục ít nhất mỗi tuần 5 buổi, mỗi buổi 30 phút.
• Ngừng sử dụng rượu bia vì đây nguyên nhân chính làm bệnh gan nhiễm mỡ nặng hơn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, nam giới không nên uống nhiều hơn 20g cồn và phụ nữ không quá 10g cồn mỗi ngày.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ, theo dõi các chỉ số liên quan đến gan như ALT, AST, ALP, GGT, bilirubin, albumin, tỉ lệ prothrombin. Nếu có bất thường, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Tiêm phòng viêm gan B, vì viêm gan B cũng có thể gây gan nhiễm mỡ, làm gia tăng tiến triển của bệnh gan nhiễm mỡ và các biến chứng khác.

Béo phì gây gan nhiễm mỡ và nhiều bệnh lý nghiêm trọng khác đe doạ sức khỏe. Mục tiêu để phòng ngừa hoặc quản lý bệnh này nằm ở việc quản lý cân nặng. Chế độ ăn uống rất quan trọng cho việc này, nếu thừa cân, béo phì bạn nên áp dụng các biện pháp ăn kiêng lành mạnh. Bạn có thể tham khảo ý kiến của các chuyên gia dinh dưỡng tại các đơn vị uy tín như Hệ thống phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome hoặc bác sĩ Khoa tiêu hóa của Hệ thống bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh để có chế độ ăn giảm cân khoa học.