Nhịp sống vội vã trong xã hội hiện đại, phức tạp khiến nhiều người luôn bị mệt mỏi, căng thẳng thần kinh, gây mất ngủ do stress. Để hiểu rõ hơn về vấn đề stress mất ngủ, mời bạn hãy cùng theo dõi bài viết sau đây của ECO Pharma.
Stress hay căng thẳng là trạng thái lo lắng, mệt mỏi tinh thần do tình huống khó khăn gây ra. Đây là phản ứng tự nhiên thúc đẩy con người giải quyết thách thức, mối đe dọa trong cuộc sống. Ai cũng trải qua căng thẳng ở mức độ khác nhau, nhưng cách mỗi người đối phó với stress sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. (1)
Mất ngủ do căng thẳng ảnh hưởng cả tinh thần lẫn thể chất. Căng thẳng nhẹ giúp bạn hoạt động hiệu quả, nhưng stress nặng, thường xuyên lại gây hại cho sức khỏe.
Căng thẳng khiến cơ thể mệt mỏi, lo lắng, cáu kỉnh. Khi căng thẳng, bạn sẽ khó tập trung, cảm thấy đau đầu, đau cơ, đau bụng, rối loạn ăn uống hoặc khó ngủ. Stress mãn tính làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe, khiến nhiều người tìm đến chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá để giảm căng thẳng.
Các tình huống căng thẳng gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các tình trạng sức khỏe tâm thần như lo lắng, trầm cảm.
Stress nặng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, kích hoạt hệ thần kinh trung ương. Cách mỗi người đối phó với căng thẳng khác nhau, tùy thuộc vào loại stress, phản ứng sinh lý như thay đổi hoạt động thần kinh, nội tiết, chức năng miễn dịch của trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (HPA). (2)
Khi bắt đầu giấc ngủ, hoạt động của trục HPA bị ức chế. Đến giai đoạn sau, hoạt động của trục này tăng lên, đạt đỉnh ngay sau khi thức dậy, ảnh hưởng đến giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM). Hormone ACTH (kích thích vỏ thượng thận) tăng vào buổi sáng để điều chỉnh thời điểm kết thúc giấc ngủ.
Các thành phần của hệ miễn dịch như IL-1β (loại cytokine quan trọng trong việc điều chỉnh phản ứng viêm, miễn dịch của cơ thể, có vai trò trong điều chỉnh giấc ngủ và căng thẳng) duy trì cân bằng nội môi trong giấc ngủ (điều chỉnh thời gian ngủ – thức). Ngoài ra, IL-1β còn tham gia vào chuỗi phản hồi miễn dịch, kích hoạt hệ trục HPA. Mất ngủ do stress kích hoạt hệ thống HPA, tạo ra một vòng luẩn quẩn.
Giấc ngủ và sự tỉnh táo được điều chỉnh bởi các hệ thống trong não, vùng dưới đồi. Khi trục HPA, hệ thần kinh giao cảm bị kích hoạt, cơ thể trở nên tỉnh táo do các hormone như CRH, ACTH, cortisol, noradrenaline, adrenaline. Chúng làm xáo trộn giấc ngủ, sự tỉnh táo, gây ra các vấn đề về sức khỏe.
Dưới đây là một số nguyên nhân cụ thể gây mất ngủ do stress:
Bệnh lý mãn tính như đau, bệnh tim, hen suyễn, trào ngược dạ dày, rối loạn tiêu hóa, làm bạn khó ngủ do khó chịu, lo lắng về tình trạng sức khỏe. Ngoài ra, lo âu, trầm cảm, rối loạn hoảng sợ, rối loạn lưỡng cực cũng ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
Căng thẳng từ công việc, học tập, tài chính, trách nhiệm gia đình khiến người bệnh lo lắng, khó ngủ. Những thay đổi lớn trong cuộc sống như chuyển nhà, mất việc, ly hôn cũng góp phần gây stress, ảnh hưởng đến giấc ngủ. Thậm chí, mâu thuẫn trong các mối quan hệ cá nhân cũng dẫn đến mất ngủ do stress.
Tiếng ồn, ánh sáng, nhiệt độ không phù hợp trong phòng ngủ làm nhiều người khó ngủ, ngủ không ngon giấc. Nệm, gối, chăn màn bụi bẩn, không thoải mái cũng ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Căng thẳng mất ngủ còn xuất phát từ việc dùng các thiết bị điện tử như điện thoại, tivi, laptop trước khi ngủ, khiến bạn khó ngủ do ánh sáng xanh gây mất ngủ từ việc kích thích não bộ làm cơ thể tỉnh táo.
Những trải nghiệm đau buồn, sang chấn tâm lý như mất mát người thân, tai nạn, bạo lực gây lo lắng, sợ hãi, khó ngủ. Bị bắt nạt, quấy rối, bạo hành cũng dẫn đến stress mất ngủ.
Ngủ không đúng giờ, ngủ trưa quá nhiều, thức khuya thường xuyên làm rối loạn đồng hồ sinh học dễ gây mất ngủ do stress. Việc dùng chất kích thích như caffeine, nicotine, rượu bia trước khi ngủ làm tăng cảm giác lo âu, cản trở quá trình chìm vào giấc ngủ, gây gián đoạn khiến bạn ngủ chập chờn, dễ thức giấc giữa đêm.
Ngoài ra, ăn quá no hoặc ăn thức ăn khó tiêu trước giờ ngủ cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ. Tập thể dục quá gần giờ ngủ làm cơ thể hưng phấn, khó ngủ.
Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, chống trầm cảm, steroid gây tác dụng phụ khiến bạn khó ngủ. Một số thuốc giảm đau như thuốc ho, cảm lạnh chứa caffeine hoặc các chất kích thích ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Bị stress mất ngủ xảy ra khi một người gặp khó khăn dai dẳng trong việc bắt đầu, duy trì giấc ngủ chất lượng, dù cho có đủ thời gian, điều kiện để ngủ. Người mất ngủ thường cảm thấy buồn ngủ vào ban ngày, mệt mỏi, cáu kỉnh, gặp các vấn đề khác khi tỉnh dậy. Tỷ lệ mắc chứng mất ngủ thay đổi theo từng nghiên cứu, với khoảng ⅓ – ⅔ người trưởng thành bị ảnh hưởng, 10% – 15% báo cáo suy giảm chức năng ban ngày do giấc ngủ bị gián đoạn.
Stress nặng ảnh hưởng đến cấu trúc giấc ngủ, thời lượng của từng giai đoạn ngủ. Người bị căng thẳng mãn tính ít thời gian ngủ sâu, giấc ngủ REM bị gián đoạn. (3)
Các biến chứng của mất ngủ thường gặp như hiệu suất làm việc – học tập kém, phản ứng chậm khi lái xe làm nguy cơ bị tai nạn gia tăng, xuất hiện các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, lạm dụng chất gây nghiện. Mất ngủ cũng làm tăng nguy cơ hoặc khiến các bệnh mãn tính như huyết áp cao, bệnh tim trầm trọng hơn.
Dưới đây là một số cách giúp bạn quản lý mất ngủ do stress: (4)
Xem thêm: 16 cách trị stress mất ngủ vô cùng hiệu quả
Căng thẳng làm gián đoạn giấc ngủ. Mất ngủ cấp tính phổ biến, thường do các tác nhân gây căng thẳng trong cuộc sống. Để phòng ngừa mất ngủ do stress, bạn có thể áp dụng các cách sau:
Khi có dấu hiệu mất ngủ do stress, bạn nên đi khám chuyên khoa Nội thần kinh. Lúc này, các bác sĩ chuyên môn kiểm tra, sử dụng thiết bị hiện đại để chẩn đoán nguyên nhân, từ đó tư vấn cách điều trị hiệu quả.
