Suy tim là hội chứng lâm sàng xảy ra do bất thường trong cấu trúc, chức năng tim, dẫn đến giảm cung lượng tim hoặc tăng áp lực trong buồng tim khi nghỉ ngơi hoặc gắng sức. Nếu không được phát hiện và kiểm soát sớm, tình trạng này có thể tiến triển, gây biến chứng ở nhiều cơ quan gan, thận, phổi. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp vấn đề suy tim có nguy hiểm không, biến chứng thường gặp và cách xử lý.
Suy tim là tình trạng nguy hiểm, thường diễn tiến âm thầm trong nhiều năm, khi đến các giai đoạn nặng mới bộc lộ triệu chứng rõ rệt. Điều này làm cho bệnh không được phát hiện, can thiệp, tăng nguy cơ biến chứng nguy hiểm như rối loạn nhịp tim, phù phổi, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Theo một đánh giá tổng hợp năm 2019, tỷ lệ sống trung bình của người suy tim giảm dần theo thời gian. Sau 1 tháng là khoảng 95.7%, 1 năm khoảng 86.5%, 2 năm khoảng 72.6%, 5 năm khoảng 56.7%, và chỉ còn 34.9% sau 10 năm. Điều này cho thấy việc phát hiện và kiểm soát suy tim từ giai đoạn sớm rất quan trọng để giảm tỷ lệ biến chứng, nâng cao chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ. (1)
Bị bệnh suy tim có nguy hiểm không? Tim không cung cấp đủ máu cho các tế bào trong thời gian dài sẽ dẫn đến nhiều biến chứng:
Ở người suy tim, tim không bơm đủ máu qua động mạch, làm máu ứ lại trong các tĩnh mạch dẫn máu đến phổi. Khi áp lực trong các mạch máu này tăng lên, lượng dịch dư thừa có thể rò rỉ vào phế nang (các túi khí trong phổi), gây phù nề.
Triệu chứng bệnh thường khác nhau ở mỗi người, tùy loại cấp tính hay mãn tính. Trong phù phổi cấp, các biểu hiện gồm khó thở (nhất là khi vận động hoặc nằm), ho ra máu, thở khò khè, thở hổn hển, đau tức ngực. Trong khi đó, người mắc phù phổi mãn tính có thể thấy khó thở khi nằm, phù nề chân, mệt mỏi.
Chỉ định điều trị đầu tay thường là cung cấp oxy liều cao qua mặt nạ, hoặc đặt nội khí quản nếu người bệnh không thể tự thở. Tiếp đó, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc hỗ trợ kiểm soát suy tim và cân bằng dịch trong cơ thể, ví dụ thuốc lợi tiểu (Furosemide), thuốc điều trị huyết áp (Nitroglycerin, Nitroprusside), thuốc tăng co bóp cơ tim (Digoxin, Dopamine, Dobutamine) hoặc Morphine. (2)
Suy tim khiến tim bơm máu kém, làm tăng áp lực trong các mạch máu đến phổi, dẫn đến tích tụ dịch gây phù phổi và cản trở quá trình trao đổi oxy ở phổi. Hệ quả là người bệnh khó thở, mệt mỏi cực độ, tim đập nhanh, đánh trống ngực, ho ra máu, đổ mồ hôi, da nhợt nhạt, đau đầu, lú lẫn. (3)
Cách điều trị thường là liệu pháp oxy như ống thông mũi, mặt nạ thông khí, máy thở cơ học, mở khí quản hoặc oxy hóa màng ngoài cơ thể (ECMO). Bên cạnh đó, một số loại thuốc như thuốc giãn phế quản (thuốc chủ vận Beta 2-adrenergic, thuốc kháng Cholinergic) hoặc thuốc lợi tiểu (Furosemide) cũng có thể được chỉ định, giúp mở đường thở, giảm tích tụ dịch, kiểm soát suy hô hấp và suy tim.
Khả năng bơm máu của tim kém hiệu quả khiến cơ tim căng ra để co bóp mạnh hơn, đảm bảo đưa máu đi khắp cơ thể. Theo thời gian, các buồng tim trở nên phì đại, làm giãn vòng van, dẫn đến các lá van không đóng kín. Hệ quả là máu trào ngược, tim phải hoạt động nhiều hơn để bù đắp. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, suy tim gây hở van và hở van cũng khiến suy tim nặng thêm.
Một số biểu hiện phổ biến của bệnh như khó thở, đau thắt ngực, phù nề chân, tim đập nhanh. Các phương pháp điều trị gồm sửa van, thay van, kết hợp kiểm soát suy tim bằng thuốc lợi tiểu hoặc cấy thiết bị hỗ trợ thất trái.
Tim không cung cấp đủ máu và oxy cho các mô. Vì vậy cơ thể sẽ ưu tiên đưa máu đến các cơ quan quan trọng như tim và não, thay vì tay chân, dẫn đến suy giảm sức mạnh và năng lượng. Bên cạnh đó, suy tim cũng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa cơ và mỡ. Đặc biệt trong giai đoạn cuối, các cơ teo lại và yếu dần, khiến người bệnh sụt cân nhanh, mất sức, mệt mỏi quá mức.
Mặc dù vậy, người suy tim vẫn nên duy trì vận động theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh bị yếu cơ. Chế độ dinh dưỡng nên ưu tiên thực phẩm tiêu hóa chậm giúp giải phóng năng lượng đều đặn, ví dụ ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, các loại hạt, rau lá xanh.
Tim không bơm máu hiệu quả làm ứ máu tại tim, tăng áp lực lên tĩnh mạch chính nối với thận, gây ứ máu tại thận. Đồng thời, thận cũng chịu ảnh hưởng do giảm cung cấp máu giàu oxy. Tất cả đều góp phần dẫn đến suy thận.
Bác sĩ thường chỉ định dùng thuốc như thuốc lợi tiểu Furosemide để giúp thận tăng bài tiết muối và nước qua nước tiểu; hoặc thuốc hạ huyết áp gồm thuốc ức chế men chuyển (ramipril, enalapril, lisinopril, perindopril), thuốc chẹn beta (bisoprolol, carvedilol, nebivolol). Trường hợp suy tim nghiêm trọng có thể cần cấy máy tạo nhịp tim, ghép thận.
Người suy tim bị thiếu máu chủ yếu do suy thận. Chức năng thận kém làm giảm sản xuất erythropoietin (EPO) – hormone tạo hồng cầu, dẫn đến thiếu máu.
Tuy nhiên, thiếu máu cũng có thể xảy ra trong trường hợp suy tim nhưng không suy thận. Do cơ thể sản xuất nhiều chất gây viêm như cytokine và interleukin-6 làm giảm tiết EPO, cản trở hoạt động của EPO trong tủy xương và giảm cung cấp sắt cho quá trình tạo máu. Hệ quả là người bệnh bị thiếu máu. (4)
Suy tim và thiếu máu có một số triệu chứng tương tự như mệt mỏi, khó thở, tim đập nhanh. Riêng thiếu máu còn gây đau đầu, đau lưỡi, da nhợt nhạt, chóng mặt, hội chứng chân không yên. Phương pháp điều trị tập trung vào việc kiểm soát suy tim thông qua điều chỉnh lối sống, chế độ uống khoa học và dùng thuốc (thuốc lợi tiểu, thuốc hạ huyết áp).
Suy tim thúc đẩy rối loạn nhịp thông qua nhiều tác động về cấu trúc (như xơ hóa, giãn buồng tim, phì đại cơ tim) và hệ thống điện của tim (thay đổi kênh ion, protein connexin kích thích tế bào cơ tim giúp nhịp tim đồng bộ). Ngoài ra, thời gian nghỉ của tâm nhĩ và tâm thất cũng bị rút ngắn và mất tính đồng nhất, làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim. Tình trạng này có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim cấp và tử vong nếu không được đặt máy phá rung từ trước.
Các triệu chứng của rối loạn nhịp tim bao gồm tim rung, đập nhanh, đập thình thịch, khó thở, choáng váng, chóng mặt, ngất xỉu, mệt mỏi, đau thắt ngực. Để điều trị, bác sĩ có thể chỉ định thuốc (như thuốc chẹn beta) hoặc phương pháp khác (đốt điện tim, cấy máy tạo nhịp tim, sốc điện chuyển nhịp).
Suy tim làm giảm lượng máu nuôi dưỡng gan. Bên cạnh đó, sự tích tụ dịch do suy tim cũng gây áp lực lên tĩnh mạch cửa – tĩnh mạch đưa máu đến gan. Hệ quả là gan bị xơ và suy giảm chức năng. Người bệnh có thể đau bụng, phình bụng, buồn nôn, chán ăn, tăng cân (hơn 2.2kg trong một tuần dù ăn ít), vàng da, phù nề ở chân và bàn chân. (5)
Trường hợp này, điều trị tổn thương gan phải dựa trên việc kiểm soát suy tim. Một số loại thuốc có thể được chỉ định như thuốc chẹn beta, thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc ức chế men chuyển angiotensin, thuốc ức chế đồng vận chuyển natri-glucose 2, thuốc lợi tiểu.
Đây là biến chứng suy tim nguy hiểm nhất, thường xảy ra do rối loạn nhịp tim như nhịp nhanh thất hoặc rung tâm thất. Biểu hiện có thể gồm chóng mặt, đau thắt ngực, khó thở, hụt hơi, tim đập nhanh, đánh trống ngực, ngất xỉu, tim ngừng đập. Người bệnh cần được cấp cứu ngay. Phương pháp điều trị gồm sốc điện, thuốc chống loạn nhịp (như thuốc chẹn beta), cấy máy khử rung tim (ICD), cắt đốt ổ loạn nhịp.
Suy tim nguy hiểm như thế nào? Bệnh có thể gây nhiều biến chứng liên quan đến tim, phổi, gan, thận, thậm chí đột quỵ dẫn đến tử vong. Việc nắm rõ phải làm gì khi có dấu hiệu suy tim sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ đáng kể.
Khi xuất hiện các triệu chứng như khó thở (khi vận động hoặc nằm), mệt mỏi, phù chân, ho dai dẳng, ho ra máu, tim đập nhanh, tăng cân nhanh, người bệnh nên thăm khám sớm. Việc phát hiện và điều trị suy tim kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển, tránh biến chứng nguy hiểm.
Tùy nguyên nhân, giai đoạn và triệu chứng, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp. Người bệnh cần tuân thủ việc dùng thuốc tim mạch theo hướng dẫn, không tự ý thay đổi liều lượng hoặc dừng thuốc đột ngột. Nếu xảy ra tác dụng phụ không mong muốn (như tiêu chảy, táo bón), hãy thông báo cho bác sĩ để được điều chỉnh.
Việc nắm rõ các dấu hiệu suy tim mà ECO Pharma đã đề cập là rất cần thiết. Nếu triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc bất thường, bạn hãy dừng ngay công việc đang làm, ngồi xuống nghỉ ngơi và gọi cấp cứu để được can thiệp kịp thời.
Người bệnh cần giảm lượng muối và nước tiêu thụ vì làm cơ thể tích nước, gây phù nề ở chân, bụng và phổi. Điều này dẫn đến tăng áp lực cho hệ thống tim mạch, khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn và biến chứng. Tùy giai đoạn suy tim, bác sĩ sẽ chỉ định lượng muối và nước phù hợp cho mỗi người, thường không quá 5g muối và 2 lít nước mỗi ngày.
Dưỡng chất tốt cho tim nên tăng cường là chất xơ, vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa, axit béo omega-3. Đây là những chất hỗ trợ giảm triglyceride, giảm cholesterol xấu LDL-C, tăng cholesterol tốt HDL-C, chống viêm và ổn định huyết áp. Thực phẩm nên bổ sung gồm rau lá xanh (cải xoăn, rau chân vịt, cải xanh), củ quả (việt quất, mâm xôi, cam, táo, dâu tây, cà chua, bí ngô, khoai lang), các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, hạt chia), các loại đậu (đậu lăng, đậu đen, đậu Hà Lan), ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch).
Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa nên hạn chế, do làm tăng cholesterol xấu LDL-c như thịt bò, da gia cầm, mayonnaise, phô mai, thịt nguội.
Người bệnh nên duy trì vận động mỗi ngày theo hướng dẫn của bác sĩ, thường là các bài tập nhẹ như đi bộ, đạp xe, yoga; tránh hoạt động cường độ cao như cử tạ, đu xà. Khi tập luyện, bạn bắt đầu với cường độ thấp rồi tăng dần, ngồi xuống nghỉ ngơi nếu cảm thấy mệt, tránh gắng sức.
Kiểm tra sức khỏe tim mạch cần tiến hành định kỳ khoảng 2 lần mỗi năm. Nhờ đó, bác sĩ có thể theo dõi sự tiến triển của suy tim, giúp điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời, kiểm soát tốt triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.
Điều chỉnh lối sống khoa học và kiểm soát các bệnh lý nguy cơ được xem là những yếu tố cần thiết để phòng tránh suy tim:
Ngoài thăm khám tim mạch hằng năm, những người có yếu tố nguy cơ cao như bị cao huyết áp, từ 50 tuổi trở lên, tiền sử gia đình mắc bệnh tim, béo phì, tiểu đường, phụ nữ mang thai nên thực hiện tầm soát tim mạch. Điều này giúp phát hiện sớm các bất thường về tim mạch để can thiệp kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
Bạn nên đến Trung tâm Tim mạch, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để thực hiện tầm soát. Bởi Tâm Anh áp dụng quy trình chuyên nghiệp, dưới sự hỗ trợ của hệ thống máy móc, công nghệ hiện đại như máy siêu âm tim ứng dụng trí tuệ nhân tạo, máy đo điện tim 12 chuyển đạo, máy chụp MRI 1.5 – 3 Tesla, máy chụp cắt lớp điện toán đa lát cắt (MSCT) tim, hệ thống chụp và can thiệp mạch số hóa xóa nền (DSA) cánh tay robot xoay 360 độ. Hệ thống máy móc, công nghệ hiện đại này có khả năng phát hiện sớm các bất thường về tim mạch một cách chính xác. Thêm nữa việc tầm soát được thực hiện bởi các chuyên gia tim mạch đầu ngành và đội ngũ bác sĩ giỏi, vì vậy kết quả tầm soát có độ chính xác cao, đáng tin cậy.
Ngoài vấn đề bị suy tim có nguy hiểm không, người bệnh còn băn khoăn:
Suy tim ở người già rất nguy hiểm. Nghiên cứu trên Tạp chí Tim mạch Canada cho thấy, khoảng 1% số người 65 tuổi bị suy tim và tỷ lệ này tăng gấp đôi sau mỗi thập kỷ cuộc đời, khiến suy tim trở thành nguy nhân tử vong hàng đầu ở người cao tuổi. (6)
Nguyên nhân là vì cơ tim yếu dần theo quá trình lão hóa, làm giảm khả năng bơm máu. Ngoài ra, người cao tuổi cũng thường mắc bệnh lý nền như cao huyết áp, tiểu đường, khiến các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn. Quá trình điều trị cần phối hợp chặt chẽ giữa can thiệp y tế và chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng khoa học, giúp kéo dài tuổi thọ.
Suy tim là bệnh lý tim mạch đe dọa tính mạng, đặc biệt là suy tim tiến triển. Suy tim giai đoạn cuối thời gian sống còn trung bình chỉ khoảng 6 đến 12 tháng (7). Vì vậy, các bệnh nhân suy tim nên tuân thủ tốt việc dùng thuốc cũng như chế độ ăn uống, vận động theo dặn dò của bác sĩ chuyên khoa. Người suy tim giai đoạn tiến triển cần được người thân chăm sóc, theo dõi, kịp thời đối phó với những tình huống đe dọa tính mạng. Chẳng hạn như gọi cấp cứu ngay lập tức khi xuất hiện các triệu chứng của một cơn phù phổi cấp.
Xem thêm: Người bị suy tim sống được bao lâu?
Suy tim có nguy hiểm không? Đây là tình trạng nguy hiểm, có khả năng đe dọa tính mạng. Để ngăn ngừa bệnh tiến triển, việc tuân thủ phác đồ điều trị và điều chỉnh thói quen sống khoa học là điều bắt buộc. Bên cạnh đó, bổ sung tinh chất thiên nhiên như GDL-5 cũng có thể hữu ích. Đây là tinh chất được chiết xuất từ phấn mía Nam Mỹ hỗ trợ kiểm soát cholesterol và huyết áp, rất có lợi cho người mắc bệnh tim mạch.
