Nhiều rối loạn xảy ra trong giai đoạn dậy thì ảnh hưởng đến làn da của trẻ em. Mụn trứng cá là phổ biến nhất, nám hiếm gặp, thường xảy ra do thay đổi nội tiết tố, mắc các rối loạn di truyền, tổn thương da do mỹ phẩm, tác dụng phụ của thuốc hoặc tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời. Hiểu về nám da tuổi dậy thì có thể giúp tìm ra biện pháp phòng ngừa hoặc điều trị tốt hơn cho con em của bạn. Cùng ECO Pharma tìm hiểu ngay sau đây.
Nám da tuổi dậy thì là tình trạng rối loạn tăng sắc tố, đặc trưng bởi những đốm hoặc mảng màu nâu, xám trên da vào giai đoạn dậy thì – từ 10 đến 17 tuổi ở nữ hoặc 11 đến 17 tuổi ở nam. Các vết nám thường xuất hiện ở hai bên má, trán, mũi, cằm.
Nguyên nhân là vì sự sản sinh quá mức các melanin trong giai đoạn dậy thì khiến da sẫm màu. (1)
Nám da ở tuổi dậy thì do đâu? Nám da ở giai đoạn này thường bắt nguồn từ các yếu tố thay đổi hormone, ánh nắng mặt trời, sử dụng mỹ phẩm không phù hợp, tác dụng phụ của thuốc.
Vào tuổi dậy thì ở nữ, nồng độ estrogen và progesterone gia tăng, kích thích tế bào hắc tố sản sinh nhiều melanin dẫn đến sạm nám. Ở nam giới, sự mất cân bằng của testosterone và androgen cũng ảnh hưởng quá trình sản xuất melanin, thúc đẩy sự phát triển của nám. (3)
Lối sống thiếu khoa học như thức khuya, căng thẳng, áp lực do học tập khiến cơ thể sản sinh nhiều cortisol, dẫn đến rối loạn hormone estrogen, progesterone, testosterone, kích thích các tế bào hắc tố sản sinh nhiều melanin làm sẫm màu da.
Thường xuyên tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường, thức ăn nhanh có thể làm lượng đường trong máu tăng cao, thúc đẩy cơ thể sản xuất nhiều insulin hơn. Lượng insulin dư thừa làm tăng nồng độ androgen, gây mất cân bằng nội tiết tố, khiến trẻ có nguy cơ bị nám ở tuổi dậy thì. Ngoài ra, chỉ số đường huyết cao còn dẫn đến tình trạng viêm, kích hoạt tăng sinh quá mức các melanin gây nám. (4)
Sử dụng mỹ phẩm không phù hợp, kém chất lượng làm da bị kích ứng, bào mòn, nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời, tăng nguy cơ hình thành nám da. Bên cạnh đó, việc dùng kem chống nắng có chỉ số SPF quá thấp, không đủ khả năng bảo vệ da khỏi tác động của tia UV cũng là một nguyên nhân gây nám ở tuổi dậy thì.
Trong giai đoạn dậy thì, trẻ có nhu cầu tham gia các hoạt động thể chất, vui chơi ngoài trời nhiều hơn. Điều này khiến cơ thể tăng cường sản xuất melanin gây nám để bảo vệ da khỏi tác động của UV, dẫn đến hình thành các đốm, mảng sẫm màu, đặc biệt là tại vùng da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng như má, trán, mũi.
Một số loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc hóa trị, thuốc chống co giật, thuốc chống sốt rét,… có thể khiến nam và nữ tuổi dậy thì gặp tác dụng phụ tăng sắc tố da, bao gồm sạm nám.
Dấu hiệu nám da ở tuổi dậy thì là sự xuất hiện các mảng hoặc đốm sẫm màu hơn so với tông da tự nhiên, có màu nâu hoặc xám, kích thước không đều, không gây đau, ngứa và thường có tính đối xứng hai bên.
Một số cách trị nám tuổi dậy thì tại nhà hoặc can thiệp y khoa có thể giúp cải thiện nám ở tuổi này.
Trẻ dậy thì nên gặp bác sĩ da liễu để được thăm khám, kiểm tra nguyên nhân và tư vấn sản phẩm phù hợp với tình trạng da, giúp cải thiện sạm nám. Giai đoạn này da của trẻ còn đang phát triển, nhạy cảm và dễ bị tổn thương, do đó không nên tự ý áp dụng các biện pháp trị nám như bắn laser, peel da, kem bôi đặc trị nám,… khi chưa có sự tham vấn y khoa.
Một số trường hợp bị nám tuổi dậy thì do mắc bệnh liên quan đến rối loạn nội tiết, chẳng hạn như bệnh tuyến giáp, bệnh addison. Lúc này nên điều trị bệnh cho trẻ trước. (5)
Tình trạng nám tuổi dậy thì có thể được phòng ngừa bằng các biện pháp:
Trẻ trong giai đoạn này cần chú ý sử dụng kem chống nắng đúng cách, bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời dẫn đến nám da. Kem chống nắng có chỉ số SPF 50 trở lên là lý tưởng nhất, nên thoa trước khi ra ngoài 10 – 15 phút, thoa lại sau mỗi 2 – 3 giờ, kể cả khi trời không có nắng.
Chế độ ăn uống khoa học cần được duy trì suốt đời, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì để đáp ứng sự phát triển mạnh mẽ của cơ thể thời kỳ này. Về khía cạnh làn da, nên ưu tiên các dưỡng chất có lợi cho nội tiết tố và làn da trong các bữa ăn hàng ngày của trẻ. Tăng cường thực phẩm giàu vitamin C, vitamin E, kẽm, selen, chất béo lành mạnh (axit béo omega-3) giúp giảm viêm, duy trì độ ẩm, nuôi dưỡng da khỏe mạnh từ bên trong. Bé gái nên được bổ sung thêm các thực phẩm giàu sắt để bù đắp sự thiếu hụt chất này trong các kỳ kinh nguyệt. Cơ thể thiếu sắt, thiếu máu sẽ không cung cấp đủ dinh dưỡng và oxy nuôi dưỡng làn da.
Các thực phẩm lành mạnh để bổ sung trong các bữa ăn của trẻ trong giai đoạn dậy thì như rau củ (rau chân vịt, cải xoăn, cải rổ, cà rốt), trái cây (cam, bưởi, đu đủ, dâu tây, kiwi), các loại hạt (hạt điều, óc chó, hạnh nhân), cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá cơm), các loại đậu (đậu lăng, đậu Hà Lan).
Khuyến khích trẻ uống đủ 1.5 – 2 lít nước/ngày để duy trì độ ẩm cho da và tốt cho sự trao đổi chất trong cơ thể.
Ngoài ra, phụ huynh nên hạn chế cho trẻ ăn các thức ăn nhiều muối, đường, dầu mỡ hoặc cay nóng như đồ chiên rán, bánh kẹo, thực phẩm chế biến sẵn vì có thể gây mất cân bằng nội tiết tố, dẫn đến nguy cơ bị nám ở tuổi dậy thì. Ngoài ra còn làm tăng tiết dầu trên da, bít tắc lỗ chân lông, khiến tình trạng mụn trứng cá nghiêm trọng hơn.
Da trong giai đoạn dậy thì thường nhạy cảm, dễ bị kích ứng. Do đó trẻ nên dùng những sản phẩm dành riêng cho tuổi teen, chiết xuất từ các thành phần tự nhiên dịu nhẹ. Trước khi sử dụng, hãy thoa lên một vùng da nhỏ giúp kiểm tra mức độ dị ứng.
Nếu trẻ gặp vấn đề về da như tiết dầu nhiều, mụn trứng cá, ngứa, phụ huynh nên đưa con đi khám da liễu để được bác sĩ tư vấn sản phẩm chăm sóc da an toàn, phù hợp.
Xem thêm: Nguyên nhân bị nám sau sinh
Chăm sóc da ở tuổi dậy thì cần lưu ý các vấn đề:
Một số băn khoăn của người bệnh khi gặp tình trạng nám da tuổi dậy thì:
Điều này tùy thuộc vào nguyên nhân gây nám. Nám da do rối loạn nội tiết tố có thể tự khỏi khi cơ thể ổn định nội tiết tố. Nhưng đối với các nguyên nhân khác như tác động của ánh nắng mặt trời, sử dụng mỹ phẩm không phù hợp, chế độ sinh hoạt không hợp lý,… thì cần can thiệp y khoa để cải thiện nám.
Phân biệt được hai tình trạng này để có cách trị nám tàn nhang ở tuổi dậy thì phù hợp:
Phụ huynh nên đưa trẻ đi khám da liễu để loại trừ các nguyên nhân có thể gây ra nám tuổi dậy thì, ví dụ các bệnh lý về tuyến giáp và được điều trị đúng cách, an toàn.
Trẻ dậy thì có thể bị nám da kèm theo các tình trạng khác như stress, rối loạn ăn uống,… do đó bạn nên đưa trẻ đến thăm khám tại bệnh viện có nhiều chuyên khoa như Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Sự kết hợp của Khoa Da liễu – Thẩm mỹ da và nhiều khoa khác như Khoa Nhi, Khoa Dinh dưỡng tiết chế,… sẽ giúp trẻ được kiểm tra, chăm sóc toàn diện.
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có đội ngũ bác sĩ, chuyên gia da liễu giỏi và thiết bị, công nghệ tiên tiến (dàn máy Laser Pico, dàn máy Laser CO2 Fractional, máy điện di Apolo Duet +El, máy phân tích da A-one Simple, máy Laser Dynamis 4D)… là những công nghệ hiện đại hàng đầu trong điều trị các vấn đề về da liễu hiện nay.
Nám da tuổi dậy thì ít khi xảy ra, phụ huynh nên đưa con đi thăm khám da liễu để loại trừ những nguyên nhân sức khỏe tiềm ẩn có thể gây lo lắng. Trong thời kỳ dậy thì, trẻ cần được chăm sóc kỹ lưỡng cả về dinh dưỡng và tâm sinh lý; có hướng dẫn học tập, sinh hoạt và đối phó với những thay đổi cơ thể, cảm xúc một cách chi tiết. Cơ thể khỏe mạnh, nội tiết ổn định, tinh thần thoải mái là tiền đề cho một làn da sáng khỏe, giúp trẻ tự tin ngoài xã hội.
